آستانه‏ های اثرگذاری شدت بارندگی و شیب بر فرایند فرسایش در دیم ‏زارهای منطقۀ کلالۀ استان گلستان

هدف پژوهش حاضر، ارزیابی آستانه‏های پاسخ کرت از نظر بخش‏های مهم فرایند فرسایش و انتقال رسوب در مقیاس کرت در دیم‏زارهای منطقۀ کلالۀ استان گلستان بود. بدین‌منظور شبیه‏سازی باران توسط باران‏ساز کامفورست با ابعاد کرت 25×25 سانتی‏متر در شدت‏های بارندگی 33، 64، 80 و 110 میلی‏متر در ساعت و در شیب‏های 6، 12 و 25 درصد در چهار تکرار انجام شد. غلظت رسوب و هدررفت خاک با اندازه‏گیری رواناب و رسوب در خروجی کرت‏ها محاسبه و نتایج آن در تیمارهای شدت بارندگی و شیب تحلیل شد. بر‌اساس نتایج تحلیل آماری، با افزایش شدت بارندگی در تمام شیب‏های بررسی‌شده، غلظت رسوب افزایش یافت. اثر جداگانۀ شدت بارندگی و شیب بر غلظت رسوب و هدررفت خاک معنا‏دار (05/0≤P) بود، اما اثر متقابل آنها معنا‏دار تشخیص داده نشد. نتایج گروه‏بندی با استفاده از آزمون دانکن نشان داد در فاصلۀ شدت بارندگی 33 و 64 میلی‏متر در ساعت و در فاصلۀ شیب 6 و 12 درصد غلظت رسوب تغییر معناداری داشت؛ در حالی‏که دربارۀ هدررفت خاک حد تغییر معنا‏دار بین 64 و 80 میلی‏متر در ساعت و 12 و 25 درصد بود. به‌بیان دیگر، با فرض خطی‌بودن روند تغییرات، آستانۀ تغییر پاسخ هیدرولوژیکی کرت از نظر غلظت رسوب (جدایش و ورود به عامل حمل) در محدودۀ شدت بارندگی 50 میلی‏متر در ساعت و شیب 9 درصد بود، در حالی‏که دربارۀ هدررفت خاک (انتقال رسوب) در محدوده‏های بیشتری از شدت بارندگی (حدود 72 میلی‏متر در ساعت) و نیز شیب (حدود 18 درصد) بود.